Το δικαίωμα του ασύλου (ή του πολιτικού ασύλου) είναι μια αρχαία δικαστική έννοια, κάτω από την οποία ένα πρόσωπο που διώκεται για τις πολιτικές του απόψεις ή τη θρησκευτική πίστη στη χώρα του μπορεί να προστατευθεί από μια άλλη κυρίαρχη αρχή, μια ξένη χώρα, ή μια εκκλησία, όπως στους μεσαιωνικούς χρόνους. Το πολιτικό άσυλο δεν πρέπει να συγχέεται με το σύγχρονο νόμο για τους πρόσφυγες, ο οποίος εξετάζει τη μαζική είσοδο του πληθυσμού, ενώ το δικαίωμα του ασύλου αφορά άτομα και παραδίδεται συνήθως σε μια συγκεκριμένη περίπτωση. Εντούτοις, τα δύο μπορούν να επικαλυφθούν, δεδομένου ότι κάθε πρόσφυγας μπορεί να απαιτήσει να του χορηγηθεί πολιτικό άσυλο. Αυτό το δικαίωμα αναγνωρίστηκε ήδη από τους Αιγυπτίους, τους αρχαίους Έλληνες και τους Εβραίους. Κάθε κράτος πρόσφερε προστασία σε ξένα διωγμένα πρόσωπα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο Καρτέσιος, που μετέβη στις Κάτω Χώρες, οΒολταίρος, που κατέφυγε στην Αγγλία, ο Τόμας Χομπς, που έγινε δεκτός στη Γαλλία κ.λπ.
Τι ισχύει στη Ελλάδα και στην ΕΕ ?
Ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων, άσυλο και μετανάστευση
Η ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων είναι θεμελιώδης αρχή που κατοχυρώνεται από τις Συνθήκες για τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Υλοποιείται μέσω του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης χωρίς εσωτερικά σύνορα. Η άρση των εσωτερικών συνόρων απαιτεί ενισχυμένη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης καθώς και οργανωμένη είσοδο και διαμονή υπηκόων τρίτων χωρών, ακόμη και μέσα από κοινή πολιτική για το άσυλο και τη μετανάστευση.
Η ιδέα της ελεύθερης κυκλοφορίας των ατόμων προέκυψε με την υπογραφή της Συμφωνίας του Σένγκεν το 1985 και την Σύμβαση του Σένγκεν που ακολούθησε το 1990, με την οποία ξεκίνησε η κατάργηση των συνοριακών ελέγχων μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών. Η συνεργασία του Σένγκεν, καθώς εντάσσονταν στο νομικό και θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ, επεκτάθηκε σταδιακά ώστε να συμπεριλάβει τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ καθώς και κάποιες τρίτες χώρες.
Αποφάσεις 2006/616/ΕΚ και 2006/617/ΕΚ του Συμβουλίου της 24ης Ιουλίου 2006 για τη σύναψη του πρωτοκόλλου κατά της λαθραίας μεταφοράς μεταναστών διά ξηράς, αέρος και θαλάσσης, το οποίο συμπληρώνει τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του διακρατικού οργανωμένου εγκλήματος.
Οι παρούσες διατάξεις έχουν ως στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση της λαθραίας μεταφοράς μεταναστών..... Προτίθεται κατ' αυτό τον τρόπο:
* να αντιμετωπίσει τις βαθύτερες αιτίες των μεταναστεύσεων (όπως η φτώχεια)·
* να καταδείξει τα διάφορα πλεονεκτήματα που δημιουργούνται από τις νόμιμες μεταναστευτικές κινήσεις·
* να ενθαρρύνει τους διαπεριφερειακούς, περιφερειακούς και υποπεριφερειακούς μηχανισμούς να εξετάζουν ζητήματα ανάπτυξης και μετανάστευσης.
Οι συγκεκριμένες αποφάσεις εφαρμόζονται στην πρόληψη, στις έρευνες και στις διώξεις που αφορούν πράξεις που έχουν ως στόχο την επίτευξη οικονομικού ή υλικού όφέλους. Αυτές οι πράξεις αφορούν:
* τη λαθραία μεταφορά μεταναστών, δηλαδή το γεγονός της υποβοήθησης της παράνομης εισόδου ατόμου σε κράτος του οποίου δεν είναι ούτε κάτοικος ούτε υπήκοος·
* την κατασκευή ψευδούς ταξιδιωτικού εγγράφου ή εγγράφου ταυτότητας, δηλαδή την πλαστογράφηση ή την τροποποίηση εγγράφου εκ μέρους προσώπου που δεν έχει το δικαίωμα να το πράξει·
* τη χρήση εγγράφων ταυτότητας από άλλο άτομο πλην του δικαιούχου·
* την απόκτηση και την έκδοση πλαστών εγγράφων·
* τη δυνατότητα κάποιου να διαμένει σε κράτος μέλος χωρίς να πληροί τις απαραίτητες προϋποθέσεις νόμιμης διαμονής.
Τα συμβαλλόμενα κράτη συνεργάζονται....... χαρακτηρίζουν τη θέση σε κίνδυνο της ασφάλειας ή της ζωής μεταναστών καθώς και την απάνθρωπη ή μειωτική μεταχείριση την οποία αυτοί υφίστανται.
Μέτρα καταπολέμησης της λαθραίας μεταφοράς μεταναστών διά θαλάσσης
Εάν ένα συμβαλλόμενο κράτος υποψιάζεται ότι ένα σκάφος χωρίς ιθαγένεια φέρει τη σημαία του ή επικαλείται την καταχώρισή του, μπορεί να ζητήσει τη βοήθεια των άλλων συμβαλλόμενων κρατών για να θέσει τέλος στη συγκεκριμένη κατάσταση. Αυτή η αίτηση ισχύει εξίσου στην περίπτωση κατά την οποία ένα σκάφος έχει την ιθαγένεια του κράτους αλλά αρνείται να φέρει τη σημαία του ή επιδεικνύει σημαία ξένη προς τη δική του. Όταν ένα κράτος υποψιάζεται ότι ένα σκάφος χωρίς ιθαγένεια επιδίδεται σε παράνομη μεταφορά μεταναστών, μπορεί να επιβιβασθεί στο σκάφος και να το επισκεφθεί.
Όταν ένα κράτος υποψιάζεται ότι ένα σκάφος καταχωρημένο στην αλλοδαπή επιδίδεται σε λαθραία μεταφορά μεταναστών, ειδοποιεί το κράτος της σημαίας και του ζητεί επιβεβαίωση της καταχώρισης. Αυτή η αίτηση πρέπει να εξετάζεται το συντομότερο δυνατό. Εάν οι αμφιβολίες αποδειχθούν δικαιολογημένες, το αιτούν κράτος μπορεί να επιβιβασθεί και να ελέγξει το σκάφος. Μόλις συγκεντρωθούν οι αποδείξεις για τη λαθραία μεταφορά μεταναστών, το αιτούν κράτος έχει το δικαίωμα να λάβει τα απαραίτητα μέτρα κατά του σκάφους, των προσώπων και του φορτίου. Αντίθετα, δεν μπορεί να λάβει καμία απόφαση χωρίς την προηγούμενη εξουσιοδότηση του κράτους της σημαίας, εκτός κατά την περίπτωση κατά την οποία υπάρχει επικείμενος κίνδυνος. Οι αρχές που είναι εξουσιοδοτημένες να παραλαμβάνουν τις αιτήσεις επιβεβαίωσης της νηολόγησης, παροχής συνδρομής και εξουσιοδότησης ορίζονται από τα κράτη μέλη.
Μόνον τα σκάφη που βρίσκονται στην υπηρεσία του κράτους είναι εξουσιοδοτημένα να λαμβάνουν μέτρα επιβίβασης και επιθεώρησης. Έχουν την υποχρέωση:
* να φροντίζουν για την ασφάλεια των προσώπων, του σκάφους και του φορτίου του·
* να μην θίγουν τα εμπορικά συμφέροντα και τα δικαιώματα του κράτους σημαίας·
* να φροντίζουν ώστε οι διατάξεις που λαμβάνονται να είναι οικολογικά ορθολογικές.
Προς μια διεθνή συνεργασία
Τα κράτη μέλη εργάζονται για την ενίσχυση των συνόρων τους και έχουν το δικαίωμα να αρνούνται την είσοδο σε άτομα που συμμετέχουν σε λαθραία μεταφορά μεταναστών. Τα κράτη που διαθέτουν κοινά σύνορα ή βρίσκονται σε δρομολόγια που χρησιμοποιούνται από τους επιδιδόμενους στη λαθραία μεταφορά μεταναστών είναι υποχρεωμένα να ανταλλάσσουν πληροφορίες .....
Μέτρα πρόληψης, προστασίας, συνδρομής και επαναπατρισμού
Κάθε κράτος θέτει σε εφαρμογή εκστρατείες πληροφόρησης με σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού. Προωθεί μεταξύ άλλων προγράμματα ανάπτυξης και συνεργασίας σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο προκειμένου να καταπολεμήσει τις βαθιές αιτίες αυτής της παράνομης διακίνησης, που είναι κυρίως η υποανάπτυξη και η φτώχεια.
Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τις απαραίτητες διατάξεις....Είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες των γυναικών και των παιδιών.
Τα κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να διευκολύνουν την επιστροφή των ατόμων που έχουν πέσει θύματα μιας τέτοιας παράνομης μεταφοράς ..... Αναλαμβάνει εξάλλου την υποχρέωση να θέσει σε εφαρμογή όλα τα μέσα που απαιτούνται για να υπάρξει σεβασμός της ασφάλειας και της αξιοπρέπειας του επαναπατριζομένου.
Προδιαγραφές για την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα και του καθεστώτος δικαιούχου διεθνούς προστασίας
Tον Οκτώβριο 1999, κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Τάμπερε, τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν να εγκαθιδρύσουν ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, που θα βασιζόταν στην πλήρη εφαρμογή της Σύμβασης της Γενεύης του 1951..... Η θέσπιση ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου περιλαμβάνει, βραχυπρόθεσμα, την προσέγγιση των διατάξεων σχετικά με την αναγνώριση και το περιεχόμενο του καθεστώτος του πρόσφυγα.
Γενικές διατάξεις
Καταρχάς, η παρούσα οδηγία προσδιορίζει ορισμένους όρους-κλειδιά όπως: «διεθνής προστασία», «πρόσφυγας», «επικουρική προστασία», «αίτηση ασύλου ή επικουρικής προστασίας» και «μέλη της οικογενείας».
Η οδηγία θα εφαρμόζεται για κάθε αίτηση που υποβάλλεται στα σύνορα καθώς και στην επικράτεια ενός κράτους μέλους. Επιπλέον, τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να υιοθετήσουν ή να διατηρήσουν τις ευνοϊκότερες διατάξεις.
Όροι παροχής διεθνούς προστασίας
Κάθε υπήκοος τρίτης χώρας, ο οποίος βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του και αρνείται να επιστρέψει σε αυτήν επειδή φοβάται ότι θα υποστεί δίωξη λόγω της φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας των πολιτικών του φρονημάτων ή λόγω του ότι ανήκει σε κάποια κοινωνική ομάδα, μπορεί να υποβάλει αίτηση για καθεστώς πρόσφυγα. Οι απάτριδες μπορούν να έχουν πρόσβαση στο ίδιο καθεστώς. Οι αιτούντες που δεν πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να τους αναγνωρισθεί το καθεστώς του πρόσφυγα μπορούν να ζητήσουν επικουρική προστασία. Σύμφωνα με την οδηγία, τα κράτη μέλη επιτρέπουν το καθεστώς που παρέχεται με την επικουρική προστασία στον αιτούντα διεθνή προστασία που βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του και που δεν μπορεί να επιστρέψει σε αυτήν λόγω του βάσιμου φόβου του ότι θα υποστεί τις ακόλουθες μορφές σοβαρής και αδικαιολόγητης βλάβης:
* βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση·
* θανατική ποινή ή εκτέλεση·
* απειλή κατά της ζωής, ως αποτέλεσμα βίας που ασκείται αδιακρίτως υπό συνθήκες εσωτερικής ή διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης.
Κατά γενικό κανόνα, τα μέλη της οικογενείας του αιτούντος θα επωφελούνται της ίδιας προστασίας με εκείνον.
Προκειμένου να αξιολογήσουν ορθώς το φόβο του αιτούντος, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη:
* το σύνολο των συναφών στοιχείων που σχετίζονται με τη χώρα καταγωγής, κατά τη στιγμή που λαμβάνεται η σχετική με την αίτηση απόφαση, συμπεριλαμβανομένων και των νόμων και κανονιστικών ρυθμίσεων της χώρας καταγωγής, καθώς και του τρόπου με τον οποίο εφαρμόζονται·
* την ύπαρξη εύλογης πιθανότητας ο αιτών να έχει διωχθεί·
* το γεγονός ότι ο αιτών έχει ήδη υποστεί διώξεις, απειλές ή σοβαρή βλάβη·
* την ατομική του κατάσταση (το προσωπικό ιστορικό του, την ηλικία του, το φύλο του κ.τ.λ.)·
* κάθε δραστηριότητα του αιτούντος από τη στιγμή της αναχώρησής του από τη χώρα καταγωγής του.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπ' όψιν τους την προέλευση της απειλής.
Στην περίπτωση αυτή, η απειλή θα πρέπει να προέρχεται:
* από το κράτος·
* από κόμματα ή οργανώσεις που ελέγχουν το κράτος·
* από μη κρατικούς παράγοντες, εφόσον το κράτος αδυνατεί ή είναι απρόθυμο να παράσχει ουσιαστική προστασία.
Κατά την έννοια της παρούσας οδηγίας, «κρατική» προστασία είναι επίσης δυνατόν να παρέχεται από πολιτικά κόμματα ή οργανώσεις συμπεριλαμβανομένων και των διεθνών οργανισμών οι οποίοι ελέγχουν μια περιφέρεια ή σημαντική έκταση της επικράτειας.
Αφ' ης στιγμής έχουν εξακριβώσει ότι ο φόβος ενός ατόμου ότι θα διωχθεί ή ότι θα υποστεί άλλη σοβαρή και αδικαιολόγητη βλάβη είναι βάσιμος, τα κράτη μέλη δύνανται να εξετάζουν κατά πόσον ο φόβος αυτός περιορίζεται σαφώς σε συγκεκριμένο τμήμα του εδάφους της χώρας καταγωγής καθώς και, αν υποτεθεί ότι ισχύει αυτό, κατά πόσον είναι εύλογο να υποχρεωθεί ο αιτών να μεταβεί σε κάποιο άλλο τμήμα της εν λόγω χώρας όπου δεν θα υπήρχε βάσιμος φόβος ότι θα υποστεί δίωξη ή άλλη σοβαρή και αδικαιολόγητη βλάβη.
Ειδικοί κανόνες για τις προϋποθέσεις αναγνώρισης του καθεστώτος του πρόσφυγα
Κατά την έννοια της παρούσας οδηγίας, θεωρούμε ότι ο όρος «δίωξη» περιλαμβάνει ορισμένες πράξεις, κυρίως:
* την πρόκληση σοβαρής (λόγω της φύσης ή του επαναλαμβανόμενου χαρακτήρα της) και αδικαιολόγητης βλάβης, με βάση τη φυλή, τη θρησκεία, την εθνικότητα ή τα πολιτικά φρονήματα·
* τη σωματική ή ψυχική βία, συμπεριλαμβανομένης και της σεξουαλικής·
* τα νομικά, διοικητικά, αστυνομικά ή δικαστικά μέτρα που η εφαρμογή τους συνιστά διακριτική μεταχείριση·
* τις διώξεις ή κυρώσεις που είναι δυσανάλογες ή συνιστούν διακριτική μεταχείριση.
Δεν είναι απαραίτητο ο αιτών να διαθέτει τα χαρακτηριστικά που αποτελούν την αιτία της διάκρισης, αρκεί τα χαρακτηριστικά να του αποδίδονται από τον διώκοντα φορέα. Επίσης, άνευ σημασίας είναι το κατά πόσον η δίωξη ασκείται από το ίδιο το κράτος, από κόμματα ή οργανώσεις που το ελέγχουν ή από μη κρατικούς φορείς, στις περιπτώσεις όπου το κράτος δεν έχει τη δυνατότητα ή τη βούληση να χορηγήσει ουσιαστική προστασία, καθώς και το κατά πόσον ο αιτών κατάγεται από μια χώρα στην οποία πολλά άτομα, ακόμη και το σύνολο του πληθυσμού, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο γενικευμένης καταπίεσης.
Οι πρόσφυγες είναι δυνατόν να χάσουν το καθεστώς του πρόσφυγα σε ορισμένες περιπτώσεις (απόκτηση νέας εθνικότητας, επιστροφή οικειοθελώς στη χώρα καταγωγής τους κ.λπ.). Σε κάθε περίπτωση, το κράτος μέλος είναι εκείνο που οφείλει να αποδείξει ότι ο πρόσφυγας δεν πληροί πλέον τις απαραίτητες προϋποθέσεις για διεθνή προστασία.
Το καθεστώς του πρόσφυγα, καθώς και το καθεστώς της επικουρικής προστασίας, είναι δυνατόν να απορρίπτονται για άτομα που έχουν διαπράξει:
* ένα έγκλημα πολέμου, κατά της ανθρωπότητας ή κατά της ειρήνης·
* ένα σοβαρό έγκλημα του κοινού δικαίου·
* πράξεις που αντιστρατεύονται τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών.
Σε κάθε περίπτωση, τα κράτη μέλη οφείλουν να εγγυηθούν στον αιτούντα ένα μέσο προσφυγής κατά μιας απόφασης που αποκλείει τη διεθνή προστασία.
Όροι χορήγησης της επικουρικής προστασίας
Η επικουρική προστασία θα αναγνωρίζεται για το άτομο που δεν μπορεί να επιστρέψει στη χώρα καταγωγής του επειδή φοβάται ότι θα αποτελέσει αντικείμενο βασανισμών, θα του επιβληθεί θανατική ποινή ή θα υποστεί απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση.
Η επικουρική προστασία θα μπορέσει να παύσει εάν οι συνθήκες στη χώρα καταγωγής του παύσουν να επικρατούν ή εξελιχθούν ούτως ώστε να μη χρειάζεται πλέον προστασία..
Δικαιώματα που παραχωρούνται από το καθεστώς του πρόσφυγα και από το καθεστώς της επικουρικής προστασίας
Τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να εγγυηθούν ιδιαίτερη προσοχή σε ορισμένες κατηγορίες ατόμων (ανήλικους, ασυνόδευτους ανήλικους, ανάπηρους, ηλικιωμένους, γυναίκες σε ενδιαφέρουσα, γονείς μόνοι συνοδευόμενοι από ανήλικα παιδιά ή τα άτομα που έχουν υποστεί βασανισμούς, βιασμό ή άλλες σοβαρές μορφές ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας).
Με την παρούσα οδηγία, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εγγυηθούν σε όσους εμπίπτουν στο καθεστώς του πρόσφυγα ή στο καθεστώς επικουρικής προστασίας μια σειρά δικαιωμάτων, κυρίως:
* το δικαίωμα της μη επαναπροώθησης·
* το δικαίωμα ενημέρωσης σε μια γλώσσα την οποία κατανοούν τα άτομα που εμπίπτουν στο εν λόγω καθεστώς·
* το δικαίωμα τίτλου διαμονής τουλάχιστον τριετούς και με δυνατότητα ανανέωσης για τους πρόσφυγες και τουλάχιστον ενός έτους με δυνατότητα ανανέωσης για όσους λαμβάνουν επικουρική προστασία·
* το δικαίωμα κυκλοφορίας εντός της χώρας που αναγνώρισε το καθεστώς και το δικαίωμα να ταξιδεύουν εκτός της χώρας αυτής·
* το δικαίωμα άσκησης μισθωτής ή ανεξάρτητης δραστηριότητας, καθώς και τη δυνατότητα παρακολούθησης μαθημάτων επαγγελματικής κατάρτισης·
* την πρόσβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα για τα παιδιά και σε μαθήματα επανακατάρτισης για τους ενηλίκους·
* την πρόσβαση στην ιατρική και ψυχολογική περίθαλψη και σε κάθε άλλη μορφή απαιτούμενης βοήθειας, ειδικότερα για τις κατηγορίες των ατόμων που έχουν ειδικές ανάγκες (ανήλικοι, γυναίκες που έχουν υποστεί βιασμό κ.λπ.)·
* την παροχή κατάλληλης στέγασης·
* την πρόσβαση σε προγράμματα που διευκολύνουν την ενσωμάτωση στην κοινωνία και σε εκείνα που διευκολύνουν την οικειοθελή επιστροφή στη χώρα καταγωγής τους.
Τελικές διατάξεις
Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να διορίσει ένα εθνικό σημείο επαφής του οποίου τα στοιχεία κοινοποιεί στην Επιτροπή ....
Πεισσότερα στον κόμβο
